شش روش افزایش ماندگاری محصولات بسته بندی شده

افزایش ماندگاری محصولات بسته بندی شده از مواردی است که هر شرکت و شخصی که محصولی را تولید می کند لازم است درباره آن اطلاعات کامل و به روزی داشته باشد. به ویژه در محصولات صادراتی اهمیت آن به مراتب بیش تر است. در این مقاله می خواهیم  به روش های افزایش ماندگاری محصولات بپردازیم.

روش های افزایش ماندگاری محصولات بسته بندی

شش روش اصلی برای افزایش ماندگاری مواد خوراکی وجود دارد. این شش روش اصلی عبارتند از کاهش دما، فرایندهای حرارتی، کاهش آب، نگهداری شیمیایی، اصلاح محیط و پرتو دهی. این روش ها می توانند برای مواد خوراکی که حساسیت زیادی دارند و هر ماده دیگری که دچار تغییرات می شود به کار گرفته شود.

در حقیقت موارد فوق در شرایط محیطی مورد بررسی قرار می گیرند؛ به طوری که باید شرایط محیطی ایجاد شده را تحت کنترل قرار دهیم. سربلند تولید کننده دستگاه های بسته بندی، دستگاه هایی را می سازد که بسته بندی به وسیله آن ها ماندگاری محصولات را افزایش می دهد.

کاهش دما

کاهش دما یکی از رایج ترین موارد برای جلوگیری از فعل و انفعالات است. در واقع کاهش دما فعالیت شیمیایی و بیولوژیک را کند می کند. اگر مواد فرار در خوراکی ها و محصولات ما وجود داشته باشند آن ها را متوقف می کند. به طور مثال برای بسته بندی سبزی در برخی از موارد از این روش استفاده می گردد.

کاهش دما و ماندگاری محصول

فرایند حرارتی

روش فرایند حرارتی در فرایند تولید و بسته بندی کالا به کار گرفته می شود به طوری که محصول را می تواند عاری از میکروب کند. میکرواورگانیزم هایی که باید از بین بروند در حرارت کشته می شوند یا زندگیشان متوقف می شود. فرایند حرارتی خیلی متنوع است.

به دلیل این که ماهیت فیزیکی و شیمیایی خوارکی ها با هم فرق دارند فرایند حرارتی خیلی متنوع است. محدوده حرارت مجازشان با هم تفاوت دارد و ممکن است دچار تغییرات شکلی یا مزه شوند. بنابراین این روش بسیار حساس است و این نکته قابل ذکر است که فاکتور حرارت و زمان با هم مرتبط می باشند.

کاهش آب

فاکتور بعدی که برای کنترل تغییرات در محصولات به کار می رود و خیلی هم رایج است کاهش آب است. این روش باعث توقف فعالیت های بیولوژیک می شود. هر جایی که رطوبت وجود دارد فعالیت های بیولوژیک خیلی سریع به صورت کپک زدن و رشد باکتری ها از طریق باز کردن چرخه زندگی آن ها اتفاق می افتد.

به این ترتیب زمانی که آب را کاهش می دهیم یا آب را محبوس می کنیم فعالیت های بیولوژیکی متوقف می شوند.

نگهدارنده های شیمیایی

در استفاده از نگهدارنده های شیمیایی، فرایندهایی با به کار بردن عوامل شیمیایی بازدارنده عوامل نامطلوب را از بین می برند. مثلا ایجاد محیط اسیدی باعث جلوگیری از رشد باکتری های خاصی که امکان رشد در آن ماده را داشتند می شود.

نمونه دیگر در این زمینه قرار دادن بسته های جاذب اکسیژن در بسته بندی می باشد به طوری که اکسیژن محصول را از داخل و محیط پیرامون محصول در داخل بسته بندی جذب می کنند. یعنی داخل بسته بندی اکسیژنی نمی تواند وجود داشته باشد.

این کمک می کند فعل و انفعالات نامطلوبی مانند اکسیداسیون که به وسیله اکسیژن ممکن است ایجاد شود انجام نشود و طول عمر محصول بالا رود. این مورد هم اکنون در برخی نوشیدنی ها نیز انجام می شود. از آن جا که اکسیژن عامل زیست و رشد است، برای نفس کشیدن خیلی از موجودات لازم است.

تعداد باکتری های هوازی خیلی زیاد است به طوری که خیلی از میکروب ها هوازی هستند. در خلا و نبود هوا باکتری ها امکان زندگی ندارند و عملیات بیولوژیک متوقف است. بنابراین زمانی که اکسیژن را از بسته خود حذف می کنید تمام فعل و انفعالات از بسته تان حذف می گردد.

پس جاذب اکسیژن یکی از موادی است که شما به عنوان یک ماده و فرایند شیمیایی از آن استفاده می کنید. این روزها این مورد خیلی کارامد است. استفاده از روش های افزایش ماندگاری محصولات نشان دهنده میزان ارزش و جایگاه صنعت بسته بندی در جامعه بشری می باشد.

اصلاح محیط

اصلاح محیط یا اصلاح اتمسفر یکی از روش های افزایش ماندگاری است. این روش در بسته بندی صادراتی مانند صادرات گل خیلی مورد استفاده قرار می گیرد. گل ها با محیط اطرافشان زندگی می کنند و بسیار حساس هستند و در تمام دنیا سعی می شود حین حمل و نقل، گل ها در مناسب ترین محیط باشند.

این محیط بسته به نوع گل می تواند درصدهای متفاوتی از اکسیژن، نیتروژن یا گاز های دیگری داشته باشند. اصلاح محیط که اصطلاحا به آن مپ MAP (Modified Atmosphere Packaging ) گفته می شود در واقع بسته بندی به روش محیط اصلاح شده است.

در اینجا منظور از محیط، اتمسفر می باشد و به هر گاز یا هوایی اتمسفر گفته نمی شود. اتمسفر یعنی آن ترکیب مشخصی که ما تنفس می کنیم که بخش زیادی از آن نیتروژن (80 درصد) و اکسیژن (20 درصد) است. یک مقدار هم co2 یا دی اکسید کربن وجود دارد.

شما با تغییر این اتمسفر ماندگاری محصول را بالا می برید. البته محصول هم باید این خصوصیت را داشته باشد. یکی از اشکال رایج این کار خروج اکسیژن است. اکسیژن باعث زیست و سوخت و ساز می شود. بنابراین آن عامل اصلی سوخت و ساز خارج می شود و نیتروژن چون یک گاز خنثی است باقی می ماند و می تواند از نظر فیزیکی حجم ایجاد کند.

در بسته بندی به وسیله دستگاه سیل وکیوم، روش اصلاح محیط انجام می شود. به طوری که با انجام وکیوم و ایجاد خلاء و نیز تزریق گاز به داخل بسته بندی اتمسفر محصول و بسته بندی آن اصلاح میگردد. این دستگاه برای افزایش ماندگاری محصولات خوراکی بسیار کاربردی و مورد استفاده می باشد.

نمونه افزایش ماندگاری به روش اصلاح محیط

رایج ترین محصولی که به این شکل می بینید چیپس است . اکثر بسته بندی چیپس ها داخلش گاز نیتروژن است. در محصول چیپس بسیار مهم است که اکسیژن وجود نداشته باشد چرا که چیپس بسیار در زمینه تغییر و تحول با استعداد است.

همچنین به دلیل اینکه به چیپس نور هم نباید بخورد، بسته بندی چیپس یک لایه آلومینیومی متالایز دارد. نمونه دیگر نوشابه است که در آن گاز CO2  وجود دارد که با ایجاد محیط اسیدی از رشد باکتری ها جلوگیری می کند. بنابراین افزایش ماندگاری به وسیله اطلاح محیط خیلی رایج و مورد علاقه واحد های بسته بندی می باشد.

پرتو دهی

در عامل پرتو دهی، تابش پرتو گاما باعث یونیزه شدن مولکول ها می شود. زمانی که مولکول ها یونیزه می شوند هر ارگانیزم زنده ای از بین می رود. این اورگانیزم فرقی نمی کند در حد میکرواورگانیزم باشد یا به اندازه یک انسان باشد.

می تواند اورگانیزم ها، آنزیم ها، ویتامین ها و هر موجود زنده را از بین می برد و حیات را از آن محصول می گیرد. روش پرتو دهی در محصولات پزشکی بسیار رایج است. مثلا بهترین راه برای ماندگاری گاز استریل روش پرتو دهی است.

در اروپا برای محصولات کشاورزی هم از پرتو دهی استفاده می شود و در رابطه با گوشت هم به کار می رود. این روش علیرغم مزایای زیاد و افزایش ماندگاری خوبی که بدون تغییر مزه و رنگ ایجاد می کند اما گروه های ضد فعالیت های هسته ای مخالفت های شدیدی با توسعه این محصولات دارند.

محصولاتی که پرتودهی می شوند علامت مخصوصی روی بسته بندی آن ها درج می گردد. توت فرنگی یکی از محصولاتی است که در کوتاه ترین زمان آسیب می بیند که به وسیله پرتودهی مدت زمان ماندگاری توت فرنگی را تا ده برابر بیش تر کرده اند.